De dokter die overmatige zweters behandelt: ‘Ik krijg mensen over de vloer die vijf keer per dag van T-shirt moeten vera

[Thijs]

HITTE IN HET LAND
De dokter die overmatige zweters behandelt: ‘Ik krijg mensen over de vloer die vijf keer per dag van T-shirt moeten veranderen’
Malaria in Noord-Europa, orkanen over de Vlaamse kavels, zoet water in de oceanen, een bevolkingsexplosie in Siberië: allemaal goed en wel, maar hebt u ook al eens stilgestaan bij die andere langetermijngevolgen van de opwarming van de aarde? Wij dus wel. Zo houdt één kwestie ons al een tijdje uit onze slaap: zullen wij in dat tropische klimaat nog meer gaan zweten? En wat zijn de gevolgen voor het vreedzaam samenleven als iedereen plakt en naar klam zweet ruikt?

LUC KEMPEN
ZATERDAG 18 JUNI 2022

‘Op mijn veertiende verjaardag kreeg ik, vooral op stressmomenten, te maken met extreem zweten onder de oksels. Het was de periode van debardeurkes, en ik had van mijn moeder een rood exemplaar gekregen. Ik herinner me dat ik eens een mondeling examen moest doen. Mijn bovenlichaam was nat van het zweet, en toen ik die trui uittrok, bleek dat de rode stof was afgegaan op het bleke hemd dat ik eronder droeg. Ik kon wel door de grond zakken. Mijn vader zei dat hij daar in zijn jeugd ook last van had gehad, en dat het met ouder worden vanzelf verdwenen was. Ik hoopte dat het probleem ook bij mij tijdelijk zou zijn, maar er veranderde niets. Buiten de sportwereld heeft zweten een negatieve connotatie; mensen associëren het met onzekerheid en onwennigheid. Daarom doe ik er alles aan om het te camoufleren. Ik draag hoofdzakelijk witte hemden en ik zorg er altijd voor dat ik een blazer aanheb als ik moet speechen.’ (Dirk, 40 jaar, kaderlid)
Katia Ongenae is dermatologe – specialiteit: dermatochirurgie aan het UZ Gent. In haar praktijk ontvangt ze dag in dag uit mensen die last hebben van overtollig zweten, met een moeilijk woord: hyperhidrosis. Het fenomeen lijfgeur is haar niet onbekend.

KATIA ONGENAE “Lijfgeur is een ingewikkeld probleem. In principe heeft het niets te maken met zweten: zweet hééft namelijk geen geur. Pas wanneer het zich vermengt met de synthetische stof van je trui of de bacteriën op je huid, ontstaat er een specifieke geur. Een geur die je overigens maar door een deel van je omgeving als hinderlijk zal worden aanschouwd. Lichaamsgeur varieert ook sterk van ras tot ras. Een zwarte heeft niet dezelfde lijfgeur als een blanke. Ook je eet- en leefgewoonten bepalen in grote mate hoe je ruikt.”
HUMO Een paar jaar geleden bleek uit onderzoek dat slecht 37 procent van de Franse mannen zich dagelijks van top tot teen wast.
ONGENAE “Dat cijfer was mij onbekend (lacht). Maar misschien is het je ook al harder opgevallen dat Russen harder ruiken dan de doorsnee-Europeaan. Russen verwerken in bijna elk gerecht look: logisch dat die geur op den duur langs de poriën uitkomt.”
HUMO Misschien is het maar een indruk, maar hebben oudere mensen meer last van lijfgeur?
ONGENAE “Nee, dat is een hardnekkig misverstand. De enige verklaring die ik zou kunnen bedenken is dat we op latere leeftijd minder belang hechten aan lichaamshygiëne dan als we midden in ons leven staan. Na ons vijftigste hebben we wel een andere lichaamsgeur. De bacteriën op onze huid veranderen namelijk met de leeftijd. Kinderen, bijvoorbeeld, hebben streptokokken, bacteriën die een oppervlakkige besmetting van de huid kunnen veroorzaken en een zekere geur afscheiden. Met het ouder worden verdwijnen die. Niemand weet waarom, maar in hun plaats komen corynebacteriën, en die reageren heel anders op zweet. Wetenschappers zijn het er over eens dat je zweetgeur het meest uitgesproken is tussen je puberteit en je veertigste.”

HUMO Hebben mensen met een hardnekkige lijfgeur dan gewoon brute pech?

ONGENAE “Daar komt het op neer. Ze hebben als het ware ‘persoonsgebonden’ bacteriën die hun lijfgeur in extreme mate bepalen. Vergeet niet dat er miljoenen bacteriën over onze huid verspreid zitten, hé!”
HUMO Toch krijg je die wetenschap blijkbaar moeilijk verkocht. Vorige zomer werd duidelijk dat driekwart van de Belgen denkt dat een penetrante lijfgeur te wijten is aan slechte hygiëne.
ONGENAE “Dat is wel heel kort door de bocht geredeneerd. Je moet je al verschillende keren per dag uitgebreid wassen voor je de samenstelling van je huidflora beïnvloedt. En dan nog. De mens heeft twee soorten zweetklieren: eccriene en apocriene. Eccriene klieren zitten over ons hele lichaam verspreidt en zijn betrokken bij de warmteregeling van het lichaam. Apocriene klieren vindt je hoofdzakelijk ter hoogte van de genitaliën, de oksels, de voeten en achter de oren, en het vocht dat ze afscheiden ruikt duidelijk sterker. Een normaal mens scheidt per dag een miniem druppeltje apocrien zweet af, maar dat ene druppeltje is bij sommigen wel verantwoordelijk voor die – voorzichtig uitgedrukt – opmerkelijke lijfgeur. Zeker in de combinatie met de ‘juiste’ bacteriën. Het vervelende is: de mens heeft amper controle over welke bacteriën er op zijn huid groeien. Ze zijn ook moeilijk uit te roeien. Regelmatig schone kleren aantrekken kan wel helpen: zweet dat in de kleren trekt is de perfecte voedingsbodem voor bacteriën. Maar ook de vochtigheid en warmte zijn medebepalend. “
HUMO In de dierenwereld heeft apocrien zweet een functie: het dient om een territorium af te bakenen of om het andere geslacht duidelijk te maken dat men in is voor seks.
ONGENAE “De beruchte feromonen! De hang naar cosmetische vervolmaking heeft die functie bij de mens vrijwel helemaal uitgeschakeld. We willen allemaal leven in een wereld zonder rimpels en geuren. Honderd jaar geleden speelde die wens – met uitzondering van de elite – totaal niet: de doorsneemens waste zich toen ook veel minder. Nu is dat wel even anders.”

100% transpiratie
‘Ik mocht dan hard zweten, ruiken deed het niet. Denk ik. Mensen zullen het je natuurlijk nooit rechtstreeks zeggen dat je stinkt. Maar ik kom met heel veel mensen in contact, en ik heb nog nooit het gevoel gehad dat ze de mijden of in een zaal bewust de stoel naast mij vrijlaten’ (Dirk, 40 jaar, kaderlid)
ONGENAE “Ik krijg mensen over de vloer die vijf keer per dag van T-shirt moeten veranderen. Ze hebben zich na het douchen helemaal afgedroogd, trekken verse kleren aan, maar een paar minuten later is hun hele bovenlichaam alweer doornat. Ik sta er nog regelmatig van te kijken hoe inventief sommige van die mensen daarmee omgaan. Op weg naar een receptie of een feest stoppen ze i-zakdoeken onder hun oksels, anders is hun hemd al nat voor ze goed en wel zijn aangekomen. Ik heb patiënten gehad die zo’n last hadden van zweethanden dat ze niet konden schrijven zonder dat hun papier kleddernat werd of het klavier van hun computer de geest gaf. Sommige mensen zweten in korte tijd 1 deciliter bij elkaar.”
HUMO Wie ziet u het vaakst in uw praktijk, mannen of vrouwen?
ONGENAE “Evenveel. Ik krijg hier wel meer en meer kinderen: die hebben soms zulke zweethanden dat ze, als ze in de klas iets moeten opschrijven, de rest niet kunnen bijhouden. Ze zijn voortdurend met vloeipapiertjes in de weer.”
HUMO Hebben dikke mensen vaker last van lijfgeur?
ONGENAE “Ik denk het wel. Bij hen blijft het zweet vaker achter inde huidplooien – het krijgt geen kans om te evaporeren. Dat vergroot de kans op schimmelvorming. Dikke mensen raden we, naast een behandeling, meestal aan om te vermageren.”

HUMO Is lijfgeur erfelijk bepaald?
ONGENAE “Dat denk ik niet. Mensen erven wel vaak het huidtype van hun ouders, maar nooit dezelfde huidbacteriën. Zet drie broers naast elkaar, en de samenstelling van de huidbacteriën zal waarschijnlijk drie keer verschillend zijn.”

In de ban van de kring
‘Het is begonnen in mijn puberteit. Op zaterdag hielp ik altijd in een kapsalon. Terwijl ik het haar van een klant aan het knippen of brushen was, werden de zweetkringen onder mijn oksels steeds groter. Geen gezicht natuurlijk. Ik dacht toen nog dat het van voorbijgaande aard was. Ik gebruikte gewoon wat meer deodorant, en ik zorgde er altijd voor dat ik verse T-shirts in de buurt had. In de klas zat ik elke dag te hopen dat het niet opviel. Ik ben zelfde of nooit gepest, wellicht omdat ik geen kwalijke lijfgeur verspreidde. Enfin, niemand heeft ooit openlijk gezegd dat ik stonk, terwijl pubers toch keihard kunnen zijn voor elkaar. Het is dan ook allemaal zo subjectief. Wanneer ruikt iemand? In de klas voelde ik het zweet vaak tappelings van mijn rug of buik lopen. Tussen twee lessen door liep ik steevast naar het toilet, om te checken of het niet te zichtbaar werd. Ik had altijd twee T-shirts in mijn boekentas zitten. Gelukkig zat ik op internaat: mijn kamertje met mijn propere shirts was altijd lekker dicht bij. ‘ (Nathalie, kapster, 32 jaar)
HUMO Professor Ongenae, hoe behandelt u mensen met zulke extreme zweetklachten?
Ongenae “We gebruiken steeds vaker botox.”
HUMO Het geneesmiddel dat rimpels doet verdwijnen?
ONGENAE “Precies. Het was wetenschappers opgevallen dat als je botox inspuit in het voorhoofd, er op die plaatsen geen zweetdruppels meer ontstaan. Blijkt dat botox de prikkel blokkeert die overslaat van de zenuw naar de zweetklier. Ik spuit het middel nu heel oppervlakkig in de huid: zo verlam ik als het ware de eccriene zweetklieren. Ik vermoed dat botox ook kan helpen tegen een onaangename lijfgeur. Studies wijzen namelijk uit dat botox ook de apocriene zweetklieren beïnvloedt, en bovendien: als je erin slaagt iemand minder te laten zweten, worden na verloop van tijd ook de bacteriën op je huid minder actief, want die gedijen in een vochtige omgeving. Maar dat is voorlopig theorie, iemand die niet overdadig zweet en toch met een hinderlijke lijfgeur kampt, zullen we niet met botox behandelen. De meeste van die mensen zijn al geholpen met een antibacteriële lotion, een ontsmettende gel of isobetadinezeep.

Dit is mijn lichaam
‘Ik hoorde laatst dat in Engeland veel topmanagers zich laten behandelen met botox. Niet omdat ze overmatig zweten, maar om op momenten van grote druk te camoufleren dat ze beginnen te transpireren. Kijk zo’n bericht geeft de burger moed. Ik volg die behandeling namelijk al vijf jaar.’ (Dirk, 40 jaar, Kaderlid)
HUMO Ik kan me voorstellen dat de producent van botox een gat in de lucht zal gesprongen hebben toen hij van die nieuwe toepassing vernam.
ONGENAE “Ongetwijfeld. De markt voor botox is de voorbije jaren geëxplodeerd, wat de medische functie van het product een beetje overschaduwt. In België, bijvoorbeeld, wordt het niet terugbetaald, terwijl dat voor patiënten die lijden aan hyperhidrosis wel zou mogen.”
HUMO Wat kost zo’n behandeling dan?
ONGENAE “Om de beide oksels te behandelen, hebben we een volledige flacon nodig: aankoopprijs 250 euro. Na ongeveer zes maanden is het product uitgewerkt en moet de patiënt terugkeren voor een nieuwe inspuiting. Overvloedig zweten onder de oksels kan vrij goed behandeld worden: handen en voeten liggen iets moeilijker. Op voeten is de huid dikker en tref je vaker difteroïde bacteriën aan (die het apocriene zweet omzetten in een hinderlijke geur, red.). Omdat voeten dikwijls warm en vochtig zijn, is het ook een gedroomde plek voor schimmels en wratten, en met name schimmels veroorzaken een indringende geur. Een goede hygiëne wordt dan nog belangrijker. Voor zulke gevallen adviseren we iontoforese, een behandeling waarbij je voeten of je handen in een speciaal waterbadje in contact komen met een plaat, waardoor er een soort uitwisseling van ionen ontstaat. Daardoor worden de zweetklieren geblokkeerd. We kunnen ook steeds meer bereiken met chirurgische ingrepen. Zo kunnen we, met een operatie ter hoogte van de borstkas, de zenuwknoop vernietigen die ervoor zorgt dat je overdadig zweet in de handpalmen. Het risico is wel dat je het probleem op die manier kunt verplaatsen naar andere plaatsen op het lichaam – het zweet zoekt als ware een uitweg. Een andere, stilaan vergevorderde techniek is een oppervlakkige liposuctie. Via een kleine insnede in de oksel wordt de onderkant van de huid afgeschraapt, en dan worden er zoveel mogelijk zweetklieren ‘opgezogen’. Er zijn nog maar een paar centra ter wereld waar die ingreep wordt uitgevoerd, maar de eerste analyses wijzen op uitstekende resultaten, ook op lange termijn. Ik blijf kritisch: ik vermoed dat, door overschotjes van cellen die bij de liposuctie zijn achtergebleven, de zweetklieren vroeg of laat weer gaan aangroeien. Volgende lente ga ik het grondig evalueren, en dan zal ik beslissen of ik er mij verder in wil bekwamen.”
HUMO U hebt de indruk dat onze maatschappij langzaam vervreemd is geraakt van de natuurlijke geuren?
ONGENAE “Daarover zullen de meningen verschillen. Ik merk wel dat mensen met een contactallergie het steeds moeilijker hebben om parfums – in de ruimste zin van het woord – uit hun leven te bannen. De doorsnee-Vlaming heeft kennelijk niet het gevoel dat hij gewassen is als hij zich gewoon met helder water wast. In Engeland en Amerika wil een steeds grotere groep mensen nog 0.0 procent zweten. In die landen is de behandeling met botox niet toevallig aan een flinke opmars bezig.

Madonna in een flesje
‘Als we een avondje uitgingen, had mijn man maar één opdracht: in de gaten houden of er niks te zien was, en mij waarschuwen als het te erg werd. Zelf durfde ik niet te veel met mijn armen te zwieren, bang dat het zou opvallen. Ik laat mij nu om het jaar met botox behandelen. Als het te erg wordt, ga ik twee keer per jaar moeten gaan. En zelfs al zou ik drie keer per jaar moeten gaan, dan nog zou ik het doen: als het zweten maar stopt. Na mijn allereerste behandeling was ik zo opgelucht dat ik een hele voorraad gekleurde shirtjes heb gekocht.’ (Nathalie, kapster, 32 jaar)
HUMO Er rust steeds meer sociale druk op mensen met een lijfgeur. Amerikaanse onderzoekers hebben ooit een test gedaan waaruit bleek dat slecht ruikende sollicitanten steevast lager werden genoteerd.
ONGENAE “Zulke tests bewijzen dat we diep vanbinnen dieren zijn gebleven. Ik heb ooit op de Engelse televisie gezien hoe tien moeders geblinddoekt hun eigen baby uit een groep kinderen moesten pikken, enkel en alleen op basis van de lijfgeur. Wat bleek: geen enkele moeder koos de verkeerde baby. Voor de aardigheid: de vaders hadden daar heel wat meer problemen mee.”
HUMO Het voormalige topmodel Janice Dickson zei onlangs over een beroemde ex-vriendin: ‘Als we gingen dansen, probeerde ik altijd uit haar buurt te blijven. Haar lijfgeur was zo sterk dat het leek alsof ze weken niet onder de douche was geweest.’ Enig idee over welke wereldster ze het had?
Ongenae “Neen, die uitspraak is mij totaal ontgaan.”
HUMO Madonna!
ONGENAE “Kijk eens aan. (Denkt na) Als ze echt zo’n opmerkelijke lijfgeur heeft, staat niets haar in de weg om die geur te commercialiseren – ze heeft er het zakelijke instinct voor. Een flesje Madonna-lijfgeur: ik ben er zeker van dat de mensen daarvoor in de rij zouden gaan staan (lacht).”

Dank voor stank
Waar en wanneer is het met onze geurwaarneming fout gelopen? Misschien kent Jan Kroeze, hoogleraar zintuiglijk onderzoek aan de universiteiten van Utrecht en Wageningen, het antwoord.
JAN KROEZE “Hoe meer de lichaamsgeur van een lid van het andere geslacht afwijkt van onze eigen lichaamsgeur, hoe groter onze voorkeur voor die persoon wordt: dat heeft onderzoek uitgewezen. Ik stel het nu iets te absoluut voor, maar eigenlijk verkiezen we degene die qua lichaamsgeur het verst van ons afstaat. Voor alle duidelijkheid: in onze zoektocht naar een geschikte partner weegt de factor geur lang niet zo zwaar als visuele aantrekkelijkheid, of het feit dat de andere partij tot dezelfde sociale laag behoort. Een evenwaardig opleidingsniveau of een vergelijkbare belangstellingssfeer wegen ook zwaarder.”
HUMO In damesbladen wordt wel beweerd dat vrouwen bij een partner op zoek gaan naar de geur van hun vader. Of is dat een fabeltje?
KROEZE “Het bulkt van dat soort veronderstellingen, allicht omdat het zo’n interessant terrein is. Zulke uitspraken zijn gebaseerd op heel oude psychologische beginselen met een sterk freudiaanse ondertoon, in de sfeer van de aantrekkingskracht tussen vader en dochter of moeder en zoon. Maar ik ken geen enkele degelijke wetenschappelijke proef die dat bevestigt.”

HUMO Hebben mensen lijfgeur door de eeuwen heen altijd als iets hinderlijks beschouwd?

KROEZE “Neen. Het onderscheid tussen geuren die hinderen en geuren die niet hinderen is mettertijd veel scherper geworden. Nog niet zo lang geleden was onze wereld bezwangerd met reukjes die wij tegenwoordig als zeer storend zouden omschrijven. Ik denk maar aan de geur van open riolen, fecaliën of vee. Honderd jaar geleden leefden we tamelijk close met varkens en kippen; de rijkdom aan natuurlijke geuren was veel groter dan nu. Vandaag vinden we alles meteen stinken, met dank aan de cosmeticasector. Als je het woord ‘geur’ op Google intikt, krijg je een ellenlange lijst van firma’s die middelen aanbieden om natuurlijke geuren te verdrijven. We willen steeds minder met elkaars lichamelijkheid geconfronteerd worden: we schatten de ander liever van gepaste afstand in. Nou, dan gaat het in de dierenwereld toch anders aan toe. Je doet een hond geen groter plezier dan hem tijdens het uitlaten aan van alles en nog wat te laten snuffelen. Wij hebben nooit zo ver van de dieren gestaan als nu.”
HUMO Heeft extreem zweten in onze cultuur een negatieve bijklank gekregen?
KROEZE “Dat valt nog wel mee, denk ik. Zweten wordt geassocieerd met emotie. Wie gestrest of gewoon sociaal onhandig i, begint te zweten. En dat wordt alleen maar erger als je daarnaast nog een te lampen hebt met bijvoorbeeld slaaptekort. Er zijn ook aanwijzingen dat het zweer van iemand die angstig is anders ruikt dan het zweer van iemand die, bijvoorbeeld, een zware inspanning heeft geleverd.”

HUMO 75 procent denkt dat een hinderlijke lijfgeur te wijten is aan een onhygiënische levensstijl.

KROEZE “Een onterechte veralgemening. Natuurlijk, wie zich niet wast begint na verloop van tijd te ruiken. Oud zweet ruikt na een poosje niet meer naar zweet, maar naar de bacteriële cocktail die op dat zweet en die lichaamsschilfers is gaan teren. Dat heb je ook met kleren die een aantal dagen niet zijn gewassen. Dat heeft natuurlijk wél met een gebrek aan hygiëne te maken.”
HUMO Waar het ons allemaal om begonnen was: denkt u dat de opwarming van de aarde invloed zal hebben op hoeveel we zweten?
KROEZE “Nou, zweten is van belang voor de thermoregulatie. Als het warm is, zweet je; dat zweet verdampt, en die verdamping onttrekt warmte aan het lichaam. Op die manier koelt het lichaam af. Als de omgevingstemperatuur steeds vaker de lichaamstemperatuur gaat benaderen, moet het lichaam iets meer warmte afvoeren. Hetzelfde zie je bij sporten. Maar ik kan u geruststellen; u zult over dertig jaar heus niet de hele tijd zweten als een paard. Dat komt omdat men voor de komende vijftig jaar een temperatuursverhoging met hooguit één graad voorspelt. Het wordt pas zorgelijk als de temperatuur zo oploopt dat er hier nog nauwelijks te leven valt. Maar dan zitten we al weer meer dan duizend jaar verder.

HUMO Oké, tegen die tijd nemen we nog eens contact op.

Bron: https://www.humo.be/greatest-hits/de-do ... ~bb06b9da/